Jodki potasu doświadczają globalnego niedoboru w aptekach spowodowanego konfliktem na Ukrainie. W Polsce ten specyfik jest dostępny wyłącznie na receptę, ale nie stanowi to przeszkody w zdobyciu go jako suplementu dietetycznego, na przykład przez internet. Pomimo paniki społecznej, nie jest zalecane umieszczanie jodku potasu w domowej apteczce.
Jodek potasu to związek chemiczny powstały z reakcji między wodorotlenkiem a jodem. Utworzony kation potasu i anion jodu tworzą substancję mającą formę białych kryształków, które są podobne do soli stołowej. W medycynie, jodek potasu zaczął być używany na początku XIX wieku jako środek przeciwsyfilisowy. Obecnie jest również stosowany jako dodatek paszy dla zwierząt, składnik środków dezynfekcyjnych oraz kosmetyków do stylizacji włosów.
Aby pojąć mechanizm działania tabletek z jodkiem potasu, należy zrozumieć funkcjonowanie tarczycy. Ten mały gruczoł ulokowany w szyi człowieka pełni istotną rolę w procesach metabolicznych, wzroście i rozwoju organizmu. Tarczyca produkuje hormony tarczycowe, takie jak tyroksyna, które są uwalniane do krwiobiegu. Nadmiar lub niedostatek tych hormonów może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, co jest częstym zjawiskiem na całym świecie.
Dla prawidłowego funkcjonowania tarczyca wymaga regularnej dawki jodu, który jest kluczowym składnikiem wyżej wspomnianych hormonów. Dorosły człowiek potrzebuje około 150 mcg jodu dziennie, który jest przyswajany głównie z jedzenia oraz soli kuchennej wzbogaconej tym pierwiastkiem. Tarczyca ma duże możliwości gromadzenia jodu z otoczenia i przy stałym dostępie do niego, będzie go akumulować aż do osiągnięcia swojego limitu. Niestety, może to prowadzić do tragicznych konsekwencji.
Jodek potasu zawiera jony jodu, które są całkowicie bezpieczne w przeciwieństwie do jego izotopów powstających podczas rozpadu jądra atomowego, będącego źródłem radioaktywności. Przyjmowanie tabletek z jodem zapewnia nasycenie tarczycy tym pierwiastkiem, co uniemożliwia jej dalsze pobieranie radioaktywnego jodu z powietrza. Nadmiar jodu jest naturalnie wydalany z organizmu przez mocz.
Aktualnie, głównym wskazaniem do stosowania tabletek z jodkiem potasu są katastrofy nuklearne, podczas których dochodzi do uwalniania radioaktywnego jodu. Ten może przemieszczać się na duże odległości z prądami powietrza, docierając nawet tysiące kilometrów dalej. Dotyczy to zarówno awarii elektrowni jądrowych, jak i użycia broni nuklearnej w ramach działań wojennych czy terrorystycznych.
W momencie, kiedy poziom radioaktywnego jodu w atmosferze lub jedzeniu rośnie, tarczyca zaczyna aktywnie go absorbować. Niestety, długotrwała ekspozycja na promieniowanie drastycznie zwiększa ryzyko zachorowania na raka tarczycy. Choć nie jest to zagrożenie natychmiastowe, po wystąpieniu katastrofy nuklearnej poziom radioaktywnego jodu długo utrzymuje się w powietrzu, stwarzając realne zagrożenie dla społeczności zamieszkujących daną okolicę.
Na koniec warto dodać, że ograniczone dawki radioaktywnego jodu są często stosowane do terapii nadczynności tarczycy, jednak tutaj również istnieje istotne ryzyko niepożądanych skutków. Z badań opublikowanych w periodyku „JAMA” w 2019 roku wynika, że leczenie radioaktywnym jodem (RAI) zwiększa prawdopodobieństwo wcześniejszej śmierci z powodu nowotworów, w tym raka piersi.